1. Định nghĩa
Cho hàm số \(y=f(x)\) xác định trên (a;b) và có đạo hàm tại \(x \in (a;b).\)
Giả sử \(\Delta x\) là số gia của x sao cho \(x + \Delta x \in (a;b).\)
Vi phân của hàm số \(y=f(x)\) tại x là \(dy = df(x) = f'(x)dx.\)
2. Ứng dụng vào phép tính gần đúng
\(f({x_0} + \Delta x) \approx f({x_0}) + f'({x_0})\Delta x.\)
3. Các dạng toán
a) Dạng 1: Tìm vi phân của hàm số y=f(x)
Phương pháp:
- Tính đạo hàm f'(x).
- Vi phân của hàm số y=f(x) tại x là \(df(x) = f'(x)dx.\)
- Vi phân của hàm số y=f(x) tại \(x_0\) là \(df(x_0) = f'(x_0)dx.\)
b) Dạng 2: Tìm giá trị gần đúng của một biểu thức
Phương pháp:
- Lập hàm số \(y=f(x)\) và chọn \(x_0, \Delta x\) một cách thích hợp.
- Tính đạo hàm \(f'(x), f'(x_0)\) và \(f(x_0).\)
- Giá trị gần đúng của biểu thức \(P = f({x_0} + \Delta x) \approx f({x_0}) + f'({x_0})\Delta x.\)
Bài tập minh họa
Ví dụ 1:
Tìm vi phân của các hàm số sau:
a) \(f(x) = \sin x – x\cos x\).
b) \(f(x) = \frac{1}{{{x^3}}}\).
c) \(f(x) = x{\mathop{\rm cosx}\nolimits}\) tại \(x=\frac{\pi}{2}.\)
Hướng dẫn giải:
a) \(f'(x) = cosx – (cosx – xsinx) = xsinx\) nên \(df(x) = x\sin xdx.\)
b) \(f'(x) = – \frac{3}{{{x^4}}}\) nên \(df(x) = – \frac{3}{{{x^4}}}dx.\)
c) \(f'(x) = cosx – x\sin x \Rightarrow f’\left( {\frac{\pi }{2}} \right) = – \frac{\pi }{2}\) nên \(df\left( {\frac{\pi }{2}} \right) = – \frac{\pi }{2}dx.\)
Ví dụ 2:
Tính gần đúng các giá trị sau:
a) \(\sqrt {4,01}\).
b) \(\sin {29^0}\).
Hướng dẫn giải:
a) Đặt \(f(x) = \sqrt x .\)
Chọn \(x_0=4\) và \(\Delta x=0,01\) thì \(4,01=4+0,01=x_0+\Delta x.\)
\(f'(x)=\frac{1}{2 \sqrt x}\Rightarrow f'(4)=\frac{1}{2 \sqrt 4}=\frac{1}{4}.\)
\(f(4)=2.\)
Vậy: \(\sqrt {4,01} = f(4 + 0,01) \approx f(4) + f'(4).0,01 = 2,0025.\)
b) Đặt \(f(x)=sin x,\) chọn \(x_0=30^0\) và \(\Delta x=-1^0=-\frac{-\pi}{180}.\)
Ta có: \(29^0=30^0-1^0=x_0+\Delta x.\)
\(f'(x)=cos x,f'(30^0)=cos (30^0)=\frac{\sqrt 3}{2};f(30^0)=sin 30^0=\frac{1}{2}.\)
Vậy: \(sin 29^0 = f(30^0-1^0) \approx f(30^0)+f'(30^0).\left (- \frac{\pi}{180} \right )\approx 0,4849.\)
Trả lời